Mindmap (1)

'Wellness Skull'
Atelier van Lieshout
in Odapark

'Jij hoort in Venray thuis.' Als kinderen zeiden we dat vroeger in Weert wel eens met stelligheid tegen elkaar als iemand zich 'abnormaal' gedroeg. Venray stond in Limburg voor 'het' gekkenhuis, zoals bijvoorbeeld Vught dat was voor Brabant en Wolfheze voor Gelderland.
Als volwassene weet ik heel wat minder zeker wat gek of abnormaal is. Ik las pas dat een op de vier mensen in Nederland ooit in zijn leven een psychiatrische aandoening krijgt. Ook schijnt het brein van kunstenaars soms verdacht veel te lijken op dat van psychiatrische patiënten. Genialiteit en krankzinnigheid, waar ligt de grens? En wie bepaalt trouwens wat normaal is?
Ik heb films gezien over krankzinnigheid, zoals lang geleden 'One flew over the cuckoo's nest'. In de jaren 70 las ik boeken over anti-psychiatrie, van Steven de Batselier en van Jan Foudraine 'Wie is van hout?'.
Maar hoe het voelt om krankzinnig te zijn, daar heb ik -goddank - geen ervaring mee.

'Horsetherapy' (2010)
Andrea Lehmann

Vorige week op een tentoonstelling kreeg ik daar voor het eerst een heftige en beklemmende impressie van. Ik was in Venray, op Sint Anna, de voormalige inrichting voor vrouwen.
In een van de zalen hingen kunstwerken die me bij de strot grepen. Heel even voelde ik de angst, de machteloosheid, hoe het moet zijn als je waanbeelden hebt. Wanneer de hond verkeert in een bloeddorstige wolf of de verpleegster aan je bed een paard lijkt te zijn geworden. Dan kan iedereen zeggen dat je het niet goed ziet, dat het, heus, gewoon een hond is, of een verpleegster. Maar jij blijft die bedreigende beelden zien, ze weten niet van wijken.
Ik knipperde met mijn ogen en liep de zaal uit, de zachte nazomerzon en de vrijheid in. Maar ook vol deernis met terugwerkende kracht voor de mensen die daar soms vele tientallen jaren opgesloten zaten. Zoals die vrouw die er tot haar dood verbleef, terwijl later duidelijk werd dat ze geleden moest hebben aan een postnatale depressie. Haar leven lang opgesloten, omdat ziektebeeld noch behandeling in die tijd bekend waren.
In de Annakapel hangen de portretten van vele vrouwen die daar tot in de jaren 40 verbleven. De meesten zien eruit zoals jij en ik er in die tijd uitgezien zouden hebben. Toen ik door de gangen en zalen liep, kon ik niet ontkomen aan de gedachte dat je daar wel gek moest worden als je het niet was. Soms werden mensen er ook vastgezet, omdat ze niet binnen de norm pasten. Opname betekende meer dan eens levenslang.
De tentoonstellingen die ik die middag zag op het Annaterrein en in het Odapark vormen maar een klein deel van de grote manifestatie Mindmap in Venray waarin kunst en psychiatrie samenkomen. Er zijn bv. ook tentoonstellingen in de Servaashof, waar de mannen waren ondergebracht. In telefooncellen zijn verhalen en gedichten te horen en er zijn optredens en workshops.
Kunstenaars van naam zijn vertegenwoordigd op Mindmap, zoals Andy Warhol, Joseph Beuys (in de ijzingwekkende obductieruimte), Marlene Dumas, Jan Fabre en Atelier van Lieshout.
Mindmap duurt nog tot 14 oktober en is gratis toegankelijk.
Op de website van Mindmap zijn o.m. filmpjes te zien die een goede indruk geven van de verscheidenheid aan tentoonstellingen en optredens.
http://www.mindmapvenray.nl/