maandag 27 juli 2015

De kleine prins

Er zijn enkele boeken die je hele leven meegaan, die je kunt lezen en herlezen. En elke keer ontdek je weer iets anders. Ze veranderen met je mee.
'Le petit prince'/'De kleine prins' is zo'n boek. Het is zelfs een van mijn drie onbewoond-eilandboeken. Sinds de middelbare school heb ik het waarschijnlijk al een keer of acht gelezen, deze maand nog weer.
Tijdens mijn studie Frans leerde ik ook ander werk kennen van Antoine de Saint-Exupéry, onder meer het prachtige 'Terre des hommes'. Eén citaat was destijds lang mijn lijfspreuk. Vrij vertaald: Wanneer wij ons bewust worden van onze rol, hoe klein ook, pas dan zullen we gelukkig zijn. Alleen dan kunnen we leven in vrede en sterven in vrede, want wat betekenis aan het leven geeft, geeft ook betekenis aan de dood.


De kleine prins dient al generaties kinderen en volwassenen tot inspiratiebron. Zo las ik van Jean-Jacques Suurmond 'Op reis met de kleine prins' waarin hij in gesprek gaat met de vos over de levenslessen van De kleine prins.
Van echtgenote Consuelo de Saint-Exupéry las ik 'Lettres du dimanche', brieven die ze elke zondag naar haar man schreef sinds hij in 1944 als oorlogspiloot met zijn vliegtuig spoorloos verdween.

Voor mij een tastbaar bewijs van de kracht van De kleine prins: de bankbiljetten van 50 francs die de Franse bank uitbracht. Ik koester het biljet nog altijd in een lijstje.

En dan is er nu de verfilming van het boek, waarvan ik gisteren bij de voorpremière in Wageningen was. Bij elke boekverfilming houd ik mijn hart al vast, maar wilde ik de film van mijn lievelingsboek werkelijk zien? Kon ik het ook deze keer beschouwen als een totaal ander medium of bleef het meesterwerk in boekvorm door mijn hoofd spelen?


Totaal anders ja, maar ook sterk. En zeker in deze tijd sterk, voor kinderen en volwassenen.
De raamvertellende film koestert als een schelp zijn parel: het eenvoudig getekende oorspronkelijke beeld van de kleine prins. Maar die pracht zou misschien wel verstikken in saaiheid wanneer een film lang het boek eerbiedig was uitgesponnen.
De raamvertelling is eigentijds: efficiency, technische hoogstandjes, snelsnel, zapzap, intergalactische reizen en uiteraard actiefilmscènes.
Waar het boek ophoudt, gaat de film verder. Er verschijnt een klein meisje als hoofdpersonage, ten prooi aan het strakke levensplan dat haar moeder voor haar heeft opgesteld. De piloot wordt een oude man en zelfs de kleine prins wordt ouder, erger nog: volwassen.
En toch blijft de kern van het verhaal knap overeind: vergeet als volwassene niet het kind in jezelf. Ga daarom vooral ook als volwassene kijken naar De kleine prins, én je hoeft niet per se een kind als alibi mee te nemen. Gisteren bij de middagvoorstelling was 80% volwassen. (Misschien zaten de ouders met hun kinderen in de belendende zaal naar De Minions te kijken).
De levenslessen van De kleine prins raken ook in de film, zoals: alleen met je hart zie je wat wezenlijk is.
Knap werk als een animatiefilm mij weet te ontroeren.

Film De kleine prins met trailer
 
 
 

zaterdag 25 juli 2015

Wonderfeel

Een concert, nee minstens vier concerten. Bartók, Ravel, Sjostakovitsj, Debussy, Brahms, Piazzolla, maar ook werk van Bryce Dessner en Richard Reed Parry.

Gewoon goede of meesterlijke klassieke muziek. En dat alles in een ongekende entourage: de geur van gras, een ondertoon van ruisende bomen en doorkijkjes naar een prachtig landschap. Voilà, de eerste editie van Wonderfeel. Op het terrein van Natuurmonumenten in 's-Graveland.
Gisteren was ik getuige van de gongslag ter opening waarna zich een feest ontrolde voor oog en oor, en voor de tong, dankzij smakelijke eettentjes.
De stemming zat er met de speelse opening door het Ricciotti Ensemble al meteen in.
Voor vandaag moest het programma helaas afgelast worden vanwege de zomerstorm, maar morgen is er nog een laatste kans om de eerste editie mee te maken.

Een fraaie staalkaart van zes eeuwen klassieke muziek in de open lucht of in soms fraai vormgegeven tenten zoals de Kwartettentent van Dré Wapenaar waar ik het Dudok Kwartet hoorde.
Classical meets modern of andere bijzondere combinaties, bijvoorbeeld in de tent Fusion of Arts waar Rogério Bicudo & Michael Moore optraden, waar samba en jazz, Braziliaans en Afrikaans elkaar ontmoetten. Ook  daar het optreden van Stargaze met een optreden waarin folk, pop en klassiek prachtig mixten.

Ook weer vanuit die tent een doorkijkje naar het landschap, via de vleugel, geflankeerd door strobalen en de vogelachtige mascotte van het festival.

Violiste Rosanne Philippens die gypsiemuziek van haar eigen toets voorzag, met Vasile Nedea op accordeon. 

De Drijvende Diva als operasprookje verpakt, er was zoveel te zien en te horen. Maar je kon ook ontspannen in het gras liggen, zelfs bij de dodenzang van Albert Huybrechts door Justus Grimm en Paul Rivinius.


En je kon blijkbaar ook gewoon een boek lezen met muziek als achtergrond. Of je genoot van de stilte bij  een waterpartij. Het landgoed Schaep en Burgh van Natuurmonumenten bood royaal gastvrijheid.
Een ontspannen sfeer, ruimte en een scala aan muzikale mogelijkheden.

De organisatoren hebben lef gehad om Wonderfeel van de grond te tillen. De prachtplek, het programma, de sfeer en de organisatie, alles klopte.
Op mijn polsbandje staat 2015. Hopelijk is dit het begin van een mooie nieuwe traditie en kan ik volgend jaar dat van editie 2016 omdoen.

Voor de mensen die morgen, 26 juli, nog naar Wonderfeel gaan: veel genoegen!

http://www.wonderfeel.nl/ 

Scherp kijken

Realisme in de kunst, weergeven wat er is. Zo eenvoudig ligt het natuurlijk niet.
Weergeven wat jij ziet. En elke blik is subjectief. Dat maakt het ook zo boeiend.
De eerste tentoonstelling in MORE, museum voor modern realisme, in Gorssel heet Scherp kijken, voor mij een variant op: Kijk maar, je ziet niet wat je ziet.
Op 2 juni ging het museum open en inmiddels heeft het al zijn 10.000ste bezoeker ontvangen. Toen ik er donderdag om 10 uur aankwam, was ik de eerste bezoeker en in alle rust kon ik door de zeven zalen dwalen.

Bijzonder dat particulier Hans Melchers zijn privé-collectie met het museum toegankelijk heeft gemaakt voor het publiek. Een deel van die verzameling heb ik ooit gezien in Spanbroek waar Dirk Scheringa zijn collectie toonde. Plannen voor een mega-museum strandden in het faillissement van zijn bank.
Maar nu zijn klassiekers als Charley Toorop, Dick Ket, Jan Mankes, Raoul Hynckes, Pyke Koch en Carel Willink in Gorssel weer te zien.

Wat is werkelijkheid, wat ziet de kunstenaar? Bij een familieportret van Charley Toorop hangt een citaat waarin ze duidelijk maakt dat het gaat om het weergeven van het wezenlijke van de geportretteerde. Ik vraag me af of de opdrachtgever zijn echtgenote en kinderen herkende in de niet zo flatteuze weergave.


Willink schilderde fantastisch realistisch werk, magisch realistisch, maar verrassender in dit museum vond ik een vroeg werk van een huis met een open deur in een landschap. Een dreigend landschap, dat al wel.
Bij Dode jongen van Pyke Koch maakten mijn gedachten een bruggetje naar Erwin Olaf, van wie ik later boven foto's aantrof.
Foto's liegen niet, zeggen mensen gemakkelijk, terwijl Olafs foto's geënsceneerd zijn.
Mooi dat het museum ook royaal ruimte geeft aan latere realisten en niet alleen aan bovengenoemde klassiekers.
Herman Berserik bijvoorbeeld. Zijn Ontmoeting in Lixhe heeft overigens weinig realistisch, maar dat maakt het juist intrigerender.
Een wand met zelfportretten van Philip Akkerman, een bescheiden deel van zijn oeuvre dat liefst 3600 zelfportretten kent. Wie is de echte Philip Akkerman?
Allemaal, denk ik.
Grappig om een citaat van hem te lezen: 'Ik vind het totaal niet interessant wie ik ben. Dat ik er ben, dat vind ik schokkend'.
 


Bij Ochtend van Jan Beutener kreeg ik meteen een associatie met Snijden aan gras van Co Westerik. Dat werk, ooit voelbaar scherp in de NS-treinen (waarom doet de NS trouwens niet meer aan kunst in de treinen?) hing er niet.
Maar aan de overzijde van de zaal hingen wel andere werken van Westerik, onder meer Misdadiger.
Welhaast onder het motto: What you see is what you get, en we plakken er ook nog het etiket Misdadiger op.

Zo scherp kijken dat het pijn doet. Le petit monde, werk van Silvia B. met ogenschijnlijk twee keurig geklede meisjes. Maar zie de felle blikken waarmee ze het jochie op de knieën dwingen.

En Tobias Schalken dan met His unexpected return. Op het eerste gezicht een schattig schoolmeisje over haar lessenaar gebogen. Van de andere kant bekeken zie ik pas de volwassen hand en de harige arm.
Kunst die verontrust, vragen oproept, iets doet op zijn minst.

Wat is dit museum MORE, ook het fraaie gebouw van Hans van Heeswijk, een aanwinst voor liefhebbers van modern realistisch werk.
In 2016/2017 wordt Kasteel Ruurlo de tweede locatie en daar krijgt het werk van Carel Willink een centrale plaats.

http://museummore.nl/

 

Käthe Kollwitz Museum

Geraakt, even van mijn stutten geblazen. Dinsdag in de weldadige stilte van het museum van Käthe Kollwitz (1867-1945) in Keulen, ietwat verscholen in de drukke binnenstad. Daar stond ik oog in oog met werk dat me al lang vertrouwd is door de afbeeldingen.
Dat zelfportret, met die in-trieste blik, ogenschijnlijk bijna vermorzeld door het leven, maar iets verderop de felle getuigenissen van haar nooit aflatende aanklacht tegen armoede en oorlog.

De moeder die met haar kindjes enige beschutting zoekt onder een brug. De oorlogsgevangenen die onmiddellijk mijn associatie opriepen met die krantenfoto van de gevangen mannen van Srebrenica.


Haar machtige werk uit 1942: 'Saatfrüchte sollen nicht vermahlen werden', de moeder die haar kinderen uit de greep van de oorlog probeert te houden, terwijl de kinderen ook lonken naar het vermeende avontuur.
Haar zoon Peter had ze ook niet kunnen weerhouden toen hij zich in 1914 op zijn achttiende als oorlogsvrijwilliger meldde. In datzelfde jaar sneuvelde hij al in België. Ooit wil ik haar aangrijpende beelden van de vader en moeder bij zijn graf in Vladsloo in het echt zien.
De grootste angst van een moeder is waarschijnlijk wel het verliezen van een kind. Ook voor haar werk heeft ze zich in dat angstbeeld ingeleefd. Voor Vrouw met dood kind, het oerbeeld van de pietà, poseerde ze zelf met haar zoon Peter die toen 7 was. Het was zwaar en lang zaten ze in dezelfde houding. Toen ze op zeker moment kreunde, sprak hij troostend: Wees maar stil, moeder. Het wordt ook heel mooi.

In het museum was een tijdelijke (verlengd tot 9 aug.) tentoonstelling Wie war mein Leben stark in Leidenschaft' met foto's en fragmenten uit brieven en dagboeken, maar ook getuigenissen van anderen. Die lieten meer facetten van Kollwitz zien.
 
Over haar sprekende ogen, terug te zien in de zelfportretten. Berusting soms, maar ook strijdbaar, teder, verbinding zoekend.



Verrassend vond ik het vooral dat de tentoonstelling ook een andere kant van haar en haar werk laat zien. Luchtiger kanten van het leven: lieftallige kinderen, liefdesparen en kroegscènes.
Een foto van haar rechterhand, een stevige hand. Handen vallen op in haar werk. Zij heeft geschilderd, in houtskool gewerkt, houtsneden gemaakt en beelden gehakt.
Zeventig jaar na haar dood is het werk van Käthe Kollwitz nog steeds actueel. Een boeiende vrouw, die haar eigen ontwikkeling volgde en bleef ontdekken, in een tijd dat dat niet vanzelfsprekend was.

Reden te meer om na biografieën nu eens te lezen hoe ze haar leven en werk zelf heeft ervaren: Die Tagebücher 1908-1943.


Eerder blog Käthe Kollwitz

Niets doen

Niets doen, dat valt niet mee voor iemand als ik die dubbel belast is met het ouderlijke arbeidsethos.
Niet erg, het heeft me heel wat gebracht, maar soms valt het niet mee om echt tot stilstand te komen. Zeker als schrijver en als kleine zelfstandige kun je altijd wel bezig zijn. En toch is het goed om van tijd tot tijd niets te plannen en desgewenst zelfs niets te doen.
Het blad Filosofie publiceerde een weekendlijstje met vier filosofen over nietsdoen.
Een van de verschijningsvormen van nietsdoen is verveling en dat schijnt een goede voedingsbodem voor creativiteit te zijn. Alleen klinkt dat weer zo nuttig en riekt het naar iets moeten.

Door het jaar heen staat er voor bijna elke dag wel iets in mijn agenda. Werk en afspraken voor de vrije tijd. Deze zomer heb ik wel werkklussen, maar weinig strakke afspraken met deadlines. Mijn gedroomde reis naar West-Afrika blijft nog even op mijn lijstje staan en als ik niet echt lang wegga, slibt mijn agenda ongemerkt weer dicht. Dat ervoer ik vorig jaar en daarom besloot ik het dit jaar anders te doen.
Deze week had ik volkomen vrij gehouden en ik zou per dag, per moment zelfs, bekijken wat ik wilde doen, of niet zou doen. En vooral zou ik niets hoeven. Het werd een heerlijke week.
Ik genoot van huis en tuin, las boeken, maar was ook nog eens veel op pad. Het mocht allemaal.
Achteraf gezien leek het wel tienertoer. Zaterdag Apeldoorn (Paper Art in museum CODA), dinsdag Keulen (Käthe Kollwitz museum), donderdag Gorssel (museum MORE) en gisteren in 's-Graveland naar Wonderfeel, het nieuwe festival voor klassieke muziek.
Trouwens, het ziet er allemaal wel erg cultureel verantwoord uit, maar ik heb ook gefietst, getennist en lekker gegeten. Goed voor lichaam en geest.
Voor mij deze zomer een perfecte invulling van vakantie. Maandag ga ik uitgerust en opgeladen weer aan het werk.
Met een mooi vooruitzicht: in augustus heb ik nóg zo'n blanco week!

zondag 19 juli 2015

Papier als sieraad en wapen

Himanshu Agrawal
Voor mij als schrijver is papier basismateriaal, afgezien van alle digitale uitingen, maar ook die zijn geënt op de oervorm: de boekdrukkunst, anno 15e eeuw.
Ook voor tekenaars en schilders is papier van oudsher belangrijk materiaal.
Natuurlijk weet ik dat papier en zijn steviger broer karton in de beeldende kunst meer toepassingen krijgen. Maar van ongekend veel meer mogelijkheden, vooral ook driedimensionaal, werd ik me gisteren weer eens bewust bij Paper Art, de tentoonstelling in CODA Museum Apeldoorn.
Waarom zou ik me als schrijver en dichter zo beperken tot het platte vlak? Die vraag blijft voorlopig nog wel nazoemen.

Li Hongbo
Enkele antwoorden heb ik daar al op. a. je moet ruimtelijk kunnen denken en ik ben eerder auditief dan visueel ingesteld b. het moet geen voor de hand liggende verbeelding zijn, bv. een gedicht over een schelp in de vorm van ... jawel, een schelp. c. je moet geduld hebben, en met die eigenschap ben ik selectief begiftigd.

Chris Gilmore
Ik zag de portretkoppen van Li Hongbo, op het eerste gezicht gips. Maar uit een filmpje blijkt dat die hoofden laagje voor laagje zijn verlijmd, duizenden lagen papier.
Ook het werk van Chris Gilmore die zijn motor bijvoorbeeld heeft geassembleerd uit werkelijkheidsgetrouwe onderdelen, kartonnetje voor kartonnetje. Knap en ambachtelijk, maar kunst?
Erin Turner
Er is de tornado van kranten van Erin Turner, nieuws vermalen tot een draaikolk, misschien wel een treffend symbool voor alle informatie die ons steeds meer overspoelt.
Dan is het meditatieve werk van Rogan Brown een oase waarin alle drukte is teruggebracht tot ragfijn en vederlicht.
Phillip Valdez

De ietwat mysterieuze maskers van Phillip Valdez, de sieraden van Ritsuko Ogura en die van David Bielander.
Armband, horloge, het oogt als karton. Ineens werd ik meer dan 50 jaar terug in de tijd geschoten. Als kind probeerde ik, - bij herhaling, want geen technisch inzicht én eigenwijs - slippers te maken van karton. Eerst versierde ik uitgebreid het wreefbandje, daarna pas bevestigde ik dat met lijm of nietjes aan het zooltje.
Ritsuko Ogura
In mijn ogen zag het er prachtig uit, klaar om op de denkbeeldige catwalk te paraderen. Maar zodra ik de eerste voet verzette, krakte het kartonnen bandje en bij de volgende scheurde het compleet.

David Bielander

Ook David Bielander vervaardigde zijn sieraden met nietjes, maar zijn materialen: witgoud en zilver.




Kinderspel, de papieren uzi's en kalashnikovs van Sarah Frost, als geavanceerde versies van onze papieren-pijltjeswapens. Onschuldig en juist daardoor had haar werk iets wrangs.
Voor kinderen zijn trouwens ook activiteiten tijdens deze tentoonstelling. Zo is er een boekenlandschap te zien waar kinderen zich hebben kunnen uitleven. Zij hebben vast ervaren dat je boeken niet alleen hoeft te lezen om er plezier aan te beleven. De boeken en de woorden hebben ze bevrijd uit het platte vlak.

Woorden losmaken uit het platte vlak. Toch de moeite waard om zelf vanuit mijn vak eens meer naar die mogelijkheden te kijken.


Website CODA over tentoonstelling Paper Art 

dinsdag 14 juli 2015

Passiespel met hart en ziel

De Passiespelen in Tegelen, al jaren wilde ik erheen, maar het kwam er nooit van. Ze zijn slechts eens in de vijf jaar, maar dan wel een zomer lang.
Zondag was ik er dan eindelijk en het maakte indruk.
Natuurlijk, als kind uit de nadagen van het Rijke Roomsche Leven ben ik groot geworden met de verhalen, het lijden van Jezus en de rituelen in de katholieke kerk. De vastentijd met minstens drie keer per week 's ochtends vroeg naar de kerk, je bezigheden onderbreken op Goede Vrijdag precies om 15 uur, de benauwenis voelen van het stervensmoment van Jezus. Die ingestempelde herinneringen speelden mee zondagmiddag.

Maar er was vooral ook de universele kern: wat mensen elkaar aandoen, dat kwaad met kwaad bestrijden niets oplevert, dat we ook maar mensen zijn met een geest die sterker is dan het lichaam. Rigiditeit en machtsmisbruik van instituten tegenover oprecht gelovigen.
Misschien zijn het clichés geworden, zoals de pietà, wanneer Maria haar dode zoon in haar schoot beweent. Maar het blijft een krachtig beeld, het lijden van de moeder. Ook nu weer, daar in het openluchttheater in Tegelen.
Tegen een imposant decor van tempel, paleis, woningen en schamele tenten speelde zich het passiespel 'Lente in Galilea' af.
En de cast was al even imposant. In Tegelen worden de passiespelen van generatie op generatie overgedragen en dit was de 20e editie. In 2014 kreeg het Tegelse Passiespel de status van Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland.
Even schoot door mijn hoofd dat zowat het halve dorp, jong en oud, meespeelde of anderszins betrokken was. Kostuums, catering, kinderoppas, podiumbouwers en technici, orkest, een groot koor, figuranten en de acteurs. Geweldig wat amateurs in gezamenlijkheid en betrokkenheid voor elkaar kunnen krijgen.
Voor mij waren de glansrollen Jezus (Abbie Chalgoum), Maria (Nel Schroemges) en Maria van Magdala (Leta Bell).
Abbie Chalgoum speelde met een soms de adem benemende intensiteit. Een Marokkaanse Jezus zoals NRC over hem schreef (prachtige foto's trouwens bij dat artikel) en misschien maakt dat de universele boodschap nog sterker. Hij is overigens gewoon opgegroeid in Tegelen en was zelfs prins carnaval in Venlo.

De kern van geloven heeft niets van doen met instituten en regels. God is liefde, dat is de basisregel.

Ik dacht terug aan film en theater uit een ver verleden waarin dat voor mij ook zo sterk sprak. Uiteraard de film Jesus Christ Superstar, die in 1973 uitkwam en die sommigen godslasterend of oneerbiedig vonden.
Daarvoor was er op het Nederlandse toneel al de musical Godspell. Ik zag hem in januari 1973 in Tilburg en het programmaboek vind ik nog in mijn archief. Daarin zit ook het foldertje van een evangelische groepering die bij de Schouwburg demonstreerde.
De musical met onder meer Serge Henri Valke en Bill van Dijk bracht naast het lijdensverhaal vooral een blijde boodschap. Ik herinner me dat we na afloop werden uitgenodigd om op het toneel wijn te komen drinken met de acteurs. Het plastic glaasje heb ik als herinnering kort bewaard, de LP heb ik nog steeds.

Terug naar nu. De Passiespelen in Tegelen zijn nog te zien tot en met 13 september.

Website Passiespelen Tegelen. Met trailer en foto's, maar je moet het toch met eigen ogen zien.

vrijdag 10 juli 2015

Schrijversharten op Leeffestival - terugblik

Spelen met de taal is aanstekelijk -  29 letters slechts en onvoorstelbaar veel mogelijkheden tot nieuwe zinnen. Dat hebben we als Schrijversharten gezien op het Leeffestival in Wageningen op 28 juni.
Op drie locaties stonden Laurens van der Zee, Martijn Adelmund en ik bij een kraam met het anagramspel, ontwikkeld door Laurens en Anneke Rot.
Vrijwilligers van het Leeffestival hadden grote lettersets gemaakt van hout en van kleurige flessen. Daarnaast waren er nog kleine lettersets van bierdopjes.

Kinderen en volwassenen gingen enthousiast aan de slag om nieuwe zinnen te bedenken. Grappig om te zien hoe volhardend ze waren. Soms liepen mensen bijna weg, te lang bezig, een te onmogelijke taak om precies alle letters te gebruiken. Maar dan keerden ze toch op hun schreden en deden een nieuwe poging. 



 
Vooraf en achteraf zijn ook zinnen ingestuurd en dat kan nog steeds. 

Mailen naar: info@schrijversharten.nl
of naar
Wiki Wageningen - anagramspel Schrijversharten
Daar worden ook de nieuwe zinnen met naamsvermelding toegevoegd aan de inmiddels al indrukwekkende oogst van 136 zinnen.

Een selectie:
Altijd leip en met klasse kaas eten 
Foto: Dick de Ridder
 
Jelte miste de plak tenenkaas 
Lakei plaste staande in melksetje 
Kees klimt in de sleetse plataan, ja

Op facebook Schrijversharten staan ook foto's en een filmpje als verslag van die dag.
Op de website Schrijversharten is een 'bouwpakketje' te downloaden met de te gebruiken letters.
Wij zijn benieuwd naar uw vondsten.

Veel taalspelplezier en succes!